Het meest positieve punt voor de wijnliefhebber die de Elzas bezoekt, je bent altijd welkom, hartelijk welkom zelfs. Nee, tussen twaalf en twee is het lastiger, de uitgebreide lunchpauze is hier nog steeds traditie. En nee, niet met busladingen tegelijk binnen vallen. Daarvoor moet je wel even vantevoren contact opnemen.

Maar verder, kom binnen, ben je hier al eerder geweest, wat wil je proeven, een en al gastvrijheid. Dat geldt ook voor de winkelachtige proeflokalen van de coöperaties en van de grote wijnboer-handelaren. Enig nadeel is daar dat er veelal personeel rondloopt, dat minder binding heeft met de wijn. De kleine, zelfstandige wijnboeren, daarentegen, zullen je met graagte en plezier de verhalen van het terroir en de wijnen vertellen.

Soms ervaren we een lichte argwaan als we onze proefaantekeningen aan het maken zijn (bent u journalist ?), maar dat verdwijnt onmiddellijk als ze merken dat we oprecht geïnteresseerd zijn. Met een zekere regelmaat hebben we het mee mogen maken dat de wijnboer ons dan zijn of haar complete collectie laat proeven. Dat is goed te doen als het om 8 of 10 wijnen gaat, maar we hebben er ook wel eens meer dan 30 geproefd. Dan ben je tegen het einde je proefvermogen wel een beetje kwijt, zeker omdat in de opbouw van het proeven tegen het einde de zoete wijnen worden ingeschonken. Prachtige Gewurztraminers bijvoorbeeld of soms zelfs een Vin de Glace. Zonde om uit te spugen, maar ja, er staat buiten een auto te wachten op een zo nuchter mogelijke chauffeur.

Al die hartelijkheid levert maar één probleem op, wat doe je aan het einde van het proeven ? Ik vind het moeilijk om dan zonder aankopen weg te wandelen. We hebben dat in onze ‘dienstreizen’ grotendeels opgelost door het kopen van wijn zoveel mogelijk te scheiden van het proeven. De laatste twee à drie dagen zijn dan gereserveerd voor een rondje inkopen doen. We hebben dan in de tussentijd nog wat wijnen kunnen uitproberen en vergelijken. En als we dat aan de wijnboer uitleggen, ons systeem, dan begrijpen ze dat best, ook al merken we dan bij terugkeer voor wat aankopen dat ze toch enigszins verrast zijn; kennelijk rekenen ze er niet op.

Maar je bent uiteraard in het geheel niet verplicht om veel te proeven. Je kan het gericht doen door je te concentreren op één van de druivenrassen; je kan een deel van de kaart ook gewoon laten voor wat die is (wij doen dat vaak met de zoete wijnen, die tikken harder aan en bovendien wordt het na zo’n mollige kanjer een stuk lastiger om nog andere wijnen bij een andere wijnboer te proeven). Vrijwel alle wijnboeren hebben – zeker in de toeristische dorpen – wel aanbiedingen, waarbij je in mooie doosjes twee of drie flessen kan kopen. Kan je later op je gemak nog eens uitproberen wat je bevalt. Wij doen dat zelf ook, dan nemen we van een of twee wijnen een flesje mee om ‘thuis’ nog eens door te proeven en ze uit te proberen bij verschillende maaltijden. Dat helpt enorm om onze keuze te bepalen welke wijnen we aan het einde van de dienstreis gaan kopen.

er zijn er te veel

Laten we over één ding duidelijk zijn, er zijn veel te veel wijnboeren in de Elzas om ze allemaal te leren kennen. Bovendien, wanneer kèn je een wijnboer ? Dan moet je er over een langere periode toch meerdere malen op bezoek gaan en de ontwikkelingen volgen. Het mooiste is als je een band met de wijnboer kan opbouwen. Hij/zij vindt het beslist erg leuk als je vaker komt en zal je nog meer verwennen met de resultaten van het harde werk.

Begrensd door de mogelijkheden van de tijd heb ik het dilemma (nieuwe boeren ontdekken versus bekende boeren opnieuw bezoeken) nooit helemaal kunnen oplossen. Het compromis is, dat we elke ‘dienstreis’ proberen om beide te doen. Dat resulteert dan in boeiende en interessante ontdekkingen van voor ons nieuwe wijnboeren, maar ook in de verzuchting aan het einde van die dienstreis, we moeten toch echt weer eens bij die of die op bezoek.

In de keuze welke wijnboeren we graag bezoeken speelt zeker ook de prijs van de wijnen een rol. Er zijn inmiddels wereldwijd befaamde wijnboeren in de Elzas, waar je altijd mooie, goede en interessante wijnen kan proeven en kopen. Maar die internationale roem leidt er wel toe, dat je dan vaak wat steviger in de buidel moet tasten. Over het algemeen vind ik het het leukste om bij een kleinere en minder bekende wijnboer een mooie Grand Cru Riesling te ontdekken voor een betaalbare prijs tussen 10 en 15 euro. En voor veel andere wijnen is een tientje wel zo’n beetje het maximum. Maar er zijn nu eenmaal die absolute toppers in de Elzas en ik zou mijzelf toch ook mooie wijnen ontzeggen als ik die niet zou bezoeken. Dus zo nu en dan gewoon wat sparen en dan op bezoek gaan. Een uitzondering maak ik ook graag de duurdere maar vaak indrukwekkende en soms majestueuze Vendanges tardives en Sélection de grains nobles.

drie groepen

De wijnen van de Elzas worden gemaakt en verhandeld door drie groepen. Je hebt de zogenoemde producteurs récoltants, de wijnboeren die hun druiven telen en van de opbrengstenin de eigen kelders wijn maken en die zelf verhandelen. Een groot deel van hen bewerkt een areaal van 10 ha. of minder. Sterker nog, van de leden van de AVA (Association des Viticulteurs d’Alsace) bewerkt tweederde minder dan 2 ha. wijngaarden. De tweede groep is die van de handelaren, de négociants. Die heb je in twee soorten. Je hebt de pure handelaren, die wijn kopen en die verhandelen. En je hebt de producteurs-négociants, die naast het verwerken van de druiven van hun eigen wijngaarden nog druiven of wijn van andere wijnboeren kopen om die te verwerken en verkopen. De derde groep is die van de coöperaties, de caves vinicoles. De leden brengen dan hun druivenoogsten in bij de gemeenschappelijke faciliteiten. Ook de verkoop is gecentraliseerd.

Elk jaar zijn er zo’n tienduizend “verklaringen van oogst”. Het overgrote merendeel daarvan valt onder de handelaren (ongeveer 40%) en de coöperaties (ongeveer 35%). De laatste jaren is een ontwikkeling zichtbaar waarbij sprake is van overnames en machtconcentratie. Soms gaan zelfs gerenommeerde huizen failliet. Het zou dan zomaar kunnen dat de kleine wijnboeren in de verdrukking raken. De enorme variëteit - een van de grootste charmes van de Elzas - kan dan in gevaar komen.

Wijnboeren zijn veelal eigenzinnige types, dat maakt ze ook zo charmant. Mijn liefde betreft vooral de kleine zelfstandigen: ploeteren in de wijngaarden en zelf de wijn maken en bottelen. En elk jaar weer hopen en bidden dat de natuurgoden zich van hun goede kant laten zien. We spreken in de loop der tijden wel wijnboeren die zo’n drang tot onafhankelijkheid hebben, dat ze van geen enkele organisatie lid willen zijn. Daarbij speelt overigens ook vaak mee dat het een betrekkelijk kostbare grap kan zijn, zo’n lidmaatschap.