Kaefferkopf (Ammerschwihr): in 2007 de laatst erkende Grand Cru

De wijngaarden in de Elzas omvatten zo’n 15.500 ha. Dat is in de geschiedenis van de Elzaswijn wel eens minder geweest, maar ook wel eens meer. Aan het einde van de 18e eeuw was het bijvoorbeeld 21.000 ha. En rond 1830 wordt zelfs een omvang van 26.000 ha. gemeld. Door de phylloxera en de Eerste Wereldoorlog loopt het sterk terug, tot maar 11.500 ha. in 1938. Na de Tweede Wereldoorlog volgt het herstel. Deze eeuw is het wijngaardareaal redelijk stabiel.

Er is een soort van kwaliteitspyramide in de Elzaswijnen. Je hebt de ‘gewone’ Appellation d’ Origine Côntrolée die zo’n 80% van de productie omvat. De hoogste categorie is die van de Appelation d’Origine Contrôlée Grand Cru d’Alsace. Sinds 2011 is er een tussencategorie ontstaan, die van de gemeentelijke appellaties. Maar daarmee hebben we nog lang niet voorzien in de behoefte aan onderscheid in de (vermeende of gesuggereerde) kwaliteitsverschillen. Het wemelt bijvoorbeeld van de lieu-dits, gehuchten waarvan de naam de etiketten siert en die soms ook een lange wijngeschiedenis hebben. En dan zijn daar ook nog de clos, de ommuurde of omhaagde wijngaarden die vaak zeer gerenommeerd zijn.

51 Grand Cru wijngaarden

De Elzas kent 51 Grand Cru-gebieden. Als we (heel) ver teruggaan in de geschiedenis, dan kom je al de namen tegen van wijngaarden die nu getooid zijn met de Grand Cru status. In de 7e eeuw schenkt Dagobert bijvoorbeeld al wijngaarden op de Steinklotz aan de abdij van Haslach. In de 8e eeuw komen de wijngaarden op de Mambourg, de Marckrain en de Vorbourg al in diverse (schenkings)documenten voor. En in de 9e eeuw, laatste voorbeeld, tref je de Hengst aan in een acte van de abdij van Murbach.

Voor de aanduiding Grand Cru heeft de Elzas zich laten inspireren door de Bourgogne waar die term staat voor superieure kwaliteit. In de jaren dertig zijn er her en der in de Elzas al initiatieven om bepaalde wijngaarden precies te omschrijven, qua omvang, qua te gebruiken druivenrassen, qua onderhouds- en oogstvoorschriften e.d. Dat is bijvoorbeeld het geval bij de Kaefferkopf (bij Ammerschwihr), de Sonnenglanz (bij Beblenheim) en de Schlossberg. Achteraf gezien kan je dat als de eerste schreden op het pad naar de Grand Cru duiden, maar de term zelf werd er nog niet voor gebruikt. Pas in 1971, in een decreet aangaande de Appellation d’ Origine Côntrolée d’ Alsace , kom je de aanduiding Grand Cru tegen. Het is dan meer een zijdelingse bepaling die betrekking heeft op superieure kwaliteit en op een beperkt aantal rassen.

Maar het brengt het balletje wel aan het rollen. De vraag is niet óf er een kwaliteitshiërarchie moet worden aangebracht, maar welke. Tweede punt: hoe omvangrijk mag of moet dat zijn? De commerciële belangen zijn uiteraard groot en de verschillende partijen worden het maar moeilijk eens. Het is met name Marcel Blanck uit Kientzheim die erin slaagt de meningen min of meer te verenigen: een Grand Cru zou enerzijds strikte regels over de productie moeten stellen, en anderzijds betrekking moeten hebben op strikt begrensde gebieden. Het accent verschuift daarmee van de kwaliteit van de wijn naar de kwaliteit van het ‘terroir’.

De Grand Cru wijngaarden vormen met een totale omvang van zo’n 850 hectare maar een zeer beperkt deel van het totale wijnbouwareaal van de Elzas, dat ongeveer 15.500 hectare omvat. In opbrengsten is het aandeel Grand Cru zo’n 5% van de totale wijnproductie. De Grand Cru wijngaarden worden geacht betere wijnen op te leveren. In ieder geval levert het de wijnboer prestige op. Bovendien kan je er hogere prijzen voor vragen. Je ziet dan ook in de Elzas aan de ene kant initiatieven van wijnboeren om wijngaarden in die begeerde terroirs te kopen, ook al is het maar een klein stukje. Maar daarnaast zullen veel wijnboeren je erop wijzen, dat de keuze van de Grand Cru gebieden natuurlijk ook ‘natte-vinger-werk’ is geweest. Er zijn genoeg wijngaarden die zeer gerenommeerd zijn, vaak al eeuwenlang. Dus sieren in een oneindige variëteit de namen van lieu-dits de flessen. En vaak terecht. Ook buiten de Grand Cru terroirs kan je meer dan genoeg voortreffelijke wijnen aantreffen. Je moet er naar zoeken, of er gewoon tegenaan lopen.

Die 850 ha. aan Grand Cru wijngaarden worden geëxploiteerd door ruim vierhonderd particuliere wijnboeren. Ook alle 16 coöperaties zijn vertegenwoordigd op de Grand Cru’s en er zijn ook handelaren die hun wijn van deze wijngaarden betrekken. Uit deze aantallen alleen al kan je afleiden dat ook op de Grand Cru wijngaarden de percelen klein zijn. Het mooiste voorbeeld daarvan vind ik wel de 0,3 ha. die de gemeente Thann aankocht op de Grand Cru Rangen. Het was het laatste stukje dat daar nog niet werd bewerkt. Onder de naam Clos de la Ville de Thann brengt Schoffit (Colmar) de wijn op de markt.

meer weten over de GRAND CRU's